پرداخت نفقه اقارب در چه صورتی لازم است ؟

مفهوم نفقه اقارب

نفقه اقارب در قانون مدنی تعریف نشده است و فقط ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی مصادیقی از آن را به عنوان مثال ذکر کرده است. ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی «نفقه اقارب عبارت است ازمسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق».
از ماده مذکور استنباط می شود که کیفیت نفقه با توجه به استطاعت مالی انفاق کننده مشخص می شود لذا اگر انفاق کننده وضع مالی خوبی داشته باشد بایستی نفقه اقارب را متناسب با وضعیت مالی خود پرداخت کند. سوال شده اقارب یعنی چه؟ یعنی بستگان نسبی در خط عمودی هستند.

شرایط پرداخت نفقه اقارب

باید بین اقارب (بستگان) رابطه نسبی باشد لذا شامل خویشاوندان رضاعی و نسبی نمی شود
بستگان نسبی باید در خط عمودی باشند مثل پدر، مادر، فرزند و نوه بنابراین بستگان نسبی در خط افقی مثل خواهر، برادر، عمو، عمه، مشمول الزام به پرداخت نفقه آنها نمی شود.
ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی : «در روابط بین اقارب فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی و یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند».

کسی که ملزم به پرداخت نفقه می شود بایستی استطاعت مالی داشته باشد.
ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی : «کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد یعنی بتواند نفقه بدهد، بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد. برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود».

کسی از اقارب که مستحق نفقه است که نیازمند مالی باشد و به تعبیر قانون ندار نباشد.
ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی : «کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی، وسائل معیشت خود را فراهم سازد».

نکته: اگر افراد واجب النفقه زیاد باشد و انفاق کننده استطاعت مالی داشته باشد می بایستی نفقه همه آنها را بر طبق شرایط مذکور پرداخت کند در غیر این صورت اولویت با پرداخت نفقه زوجه است

ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی : «در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب النفقه دیگر، زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود».

نکته: بستگان خط عمودی نزولی مثل فرزند و نوه بر بستگان خط عمودی صعودی مثل پدر و مادر اولویت دارند.

نفقه فرزند

نفقه فرزند بر عهده پدر است ، در صورت استطاعت نداشتن پدر نوبت به جد پدری می رسد و در صورت عدم استطاعت او نوبت به مادر فرزند می رسد.

ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی : «نفقه اولاد بر عهده پدر است. پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب؛ در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن‌ها نفقه بر عهده مادر است. هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد، با رعایت الاقرب فالاقرب، به عهده اجداد و جدات مادری وجدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند، نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند».

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه اقارب

ضمانت اجرای کیفری ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده : «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب ‌ النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می ‌ شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می ‌ شود».
ضمانت اجرای حقوقی : مطالبه نفقه از سوی افراد واجب النفقه، در صورت محکومیت عدم پرداخت، می توان اموال او را توقیف و یا او را بر طبق شرایط قانون محکومیت های مالی، جلب کرد.
مطلب مرتبط :   گرفتن مهریه بعد از ازدواج مجدد امکان پذیر است؟
نکته: مطالبه نفقه گذشته اقارب وجاهت قانونی ندارد و فقط زوجه می تواند نفقه معوقه گذشته را مطالبه کند.