سهم دولت وقتی یک نفر درگذشته باشد، اموال و دارایی‌های او باید بین ورثه‌ها توزیع شود و به عبارت دیگر، فرآیند انحصار وراثت اجرا شود. ولی باید در نظر گرفت که این اموال و دارایی‌ها برای ورثه‌ها به عنوان یک منبع درآمد به حساب می‌آید. بر همین اساس، قانون مالیاتی می‌گوید که پیش از تقسیم اموال متوفی، باید مالیات ارث پرداخت شود.
در مواردی، ممکن است متوفی هیچ ورثه‌ای نداشته باشد و در نتیجه، دولت به عنوان وارث شناخته می‌شود و اموال او را به دست می‌آورد. بنابراین، آگاهی به اینکه در چه مواردی دولت می‌تواند از متوفی ارث ببرد، برای ورثه‌ها بسیار مهم است.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی شرایطی که دولت از متوفی سهم می‌برد و همچنین میزان آن سهم در میان ورثه‌ها پرداخت کنیم.
آیا دولت از متوفی سهم می‌برد یا خیر؟
یکی از سوالاتی که ورثه‌ها ممکن است داشته باشند این است که آیا دولت از متوفی سهم می‌برد یا خیر؟ و در صورت مثبت بودن جواب، چه شرایطی وجود دارد؟ پاسخ به این سوال این است که دولت در دو شرایط کلی می‌تواند از متوفی ارث ببرد: یکی موقعیتی که مالیات ارث وجود دارد و دیگری زمانی که متوفی بدون ورثه باقی مانده است.
هنگام مرگ یک فرد، دارایی‌ها و اموال وی به ورثه‌ها منتقل می‌شود. ورثه‌ها باید ابتدا از دارایی‌ها، هر گونه بدهی یا وصیت‌نامه‌ای که متوفی داشته باشد را اجرا کنند. قانون مالیات همچنین مالیات ارث را در نظر گرفته است که ورثه‌ها باید قبل از تقسیم اموال انجام دهند.
مطالعه بیشتر : ارث و انحصار وراثت و 5 مرحله حقوقی آن
بر اساس ماده 17 قانون مالیات، دولت از دارایی‌های متوفی تنها به مقدار مالیات ارث سهم می‌برد. ورثه‌ها باید این مالیات را پرداخت کنند تا بتوانند اموال را تقسیم کنند.
همچنین، در مواردی که متوفی هیچ ورثه‌ای نداشته باشد و هیچ یک از وابستگان نزدیک یا دور او وجود نداشته باشد، اموال وی به دولت منتقل می‌شود. اگر تا ده سال پس از مرگ متوفی، ورثه‌ای پیدا نشود، کل ارث به دولت منتقل می‌شود و هیچ کس نمی‌تواند حقی را در این اموال ادعا کند.
میزان مالیات ورثه ها بر حسب طبقات ارثی
میزان مالیات ورثه‌ی که بر ارث ورثه‌ها بر حسب طبقات مختلف تعیین می‌شود، به شرح زیر است:
ورثه‌ها بر حسب نزدیکی به متوفی، به سه دسته تقسیم می‌شوند:
طبقه اول: پدر، مادر، فرزند و نوه.
طبقه دوم: خواهر، برادر و نزدیک‌ترین اقوام.
طبقه سوم: دایی، عمو، خاله و عمه و فرزندان آنها.
مطالعه بیشتر : عدم همکاری وراث در تقسیم ارث و 6 مرحله بعد از دادگاه
مالیات بر ارث، بسته به نوع دارایی‌ها، متغیر است:
برای وسایل نقلیه: طبقه اول 2%، طبقه دوم 4% و طبقه سوم 8%.
برای سپرده‌ها و اوراق بهادار: طبقه اول 3%، طبقه دوم 6% و طبقه سوم 12%.
برای ملک: طبقه اول 7.5%، طبقه دوم 15% و طبقه سوم 30%.
برای سهام بورسی: طبقه اول 0.75%، طبقه دوم 1.5% و طبقه سوم 3%.
همچنین، برخی اموال مثل لوازم خانگی متوفی یا اموالی که برای بعضی موسسات وقف شده‌اند، از مالیات معاف هستند. اگر متوفی جانباز یا شهید باشد، تمام اموالی که به طبقه اول و دوم می‌رسد، معاف مالیات است.
زمانی که متوفی وارثی نداشته باشد سهم دولت چه می شود ؟
در صورتی که فردی درگذشته و وارث قانونی برای او پیدا نشود، طبق مواد 866 قانون مدنی و 335 قانون امور حسبی، پس از ده سال، تمام دارایی‌های وی به خزانه دولت انتقال پیدا می‌کند. اگر وارث قبل از این مدت مشخص شود، ارث به وی پرداخت می‌شود.
اموال معاف از مالیات ارث
برخی از اموال از مالیات بر ارث معاف هستند. اگر متوفی جانباز یا شهید انقلاب اسلامی باشد، اموالی که به طبقه اول و دوم وارثان مرتبط با وی می‌رسد، از مالیات معاف است. لوازم خانگی متوفی نیز از مالیات معاف می‌باشد. همچنین، وجوهی مانند بازنشستگی، وظیفه، پس‌انداز خدمت، مزایا، بازخرید خدمت، مطالبات خسارت اخراج، مرخصی استحقاقی و همینطور وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه، از جمله بیمه‌های زندگی، فوت و عمر، کلیا از مالیات معاف هستند.
سوالات متداول در سهم دولت بر ارث
1- اگر پس از فوت یک فرد، در طول ده سال وارث قانونی برای او پیدا نشود، اموال وی به چه کسی واگذار می‌شود؟
پاسخ: طبق مواد 866 قانون مدنی و 335 قانون امور حسبی، در چنین شرایطی، پس از گذشت ده سال، تمام دارایی‌های فرد متوفی به خزانه دولت انتقال پیدا می‌کند.
2- آیا لوازم خانگی متوفی از مالیات بر ارث معاف است؟
پاسخ: بله، لوازم و اسباب خانه متوفی از مالیات بر ارث معاف هستند.
3- قانون تازه‌ای در مورد مالیات بر ارث وضع شده است؟
در سال ۱۳۹۵ تغییراتی در قوانین مالیات بر ارث ایجاد شده‌اند. بنابراین اگر فردی پس از این سال درگذشته باشد، مالیات وراثت طبق این قانون تازه محاسبه خواهد شد.
4- آیا امکان دارد بدون پرداخت مالیات بر ارث، انحصار وراثت را ثبت کرد؟
خیر؛ همانطور که اشاره شد، مالیات بر ارث یکی از بدهی‌های متوفی است و پیش از توزیع میراث باید تسویه شود.
5- درصد مالیات بر ارث مربوط به سپرده‌های بانکی چگونه است؟
مالیات بر میراث مربوط به سپرده‌های بانکی معادل ۳% موجودی حساب متوفی است، اما در موسسات مالی و اعتباری این نرخ به ۱۰% می‌رسد.