در روابط کارگر و کارفرما مسایل بسیاری مطرح است که اگر طبق اصول و رویه صحیح انجام نشود، ممکن است به تضییع حقوق یکی از این دو طرف منجر شود.

در روابط کارگر و کارفرما مسایل بسیاری مطرح است که اگر طبق اصول و رویه صحیح انجام نشود، ممکن است به تضییع حقوق یکی از این دو طرف منجر شود. در قرارداد کار باید تمام جزییات تعیین شود اعم از اینکه کار به صورت تمام وقت است یا نیمه وقت، شب کاری است یا نوبت کاری. در مواردی کارفرمایان برای اینکه تعهدی در قبال حق و حقوق کارگر نداشته باشند، هیچگونه قرارداد کتبی با او منعقد نمی کنند. تمام این موارد باید در قرارداد کار با جزییات مشخص شده باشد تا حقوق هیچیک از طرفین پایمال نشود.

در قرارداد کار باید تمام جزییات تعیین شود اعم از اینکه کار به صورت تمام وقت است یا نیمه وقت، شب کاری است یا نوبت کاری. مثلاً در بعضی از تولیدی ها دو نوبت کاری تعیین می شود؛ گروهی از صبح تا عصر و گروه دیگری از عصر تا شب. باید این مسئله معلوم باشد که شما به عنوان کارگر در کدام نوبت کار می کنید. بعضی از کارها هم هستند که از شب تا صبح انجام می شود. تمام این موارد باید در قرارداد کار با جزییات مشخص شده باشد تا حقوق هیچیک از طرفین پایمال نشود.

خودداری بعضی کارفرمایان از انعقاد قرارداد کتبی با کارگر قرارداد کار اعم است از کتبی و شفاهی. در مواردی کارفرمایان برای اینکه تعهدی در قبال حق و حقوق کارگر نداشته باشند، هیچگونه قرارداد کتبی با او منعقد نمی کنند. حتی برخی از کارفرمایان حقوق کارگران را به صورت دستی پرداخت می کنند تا کارگر هیچ مدرکی مبنی بر وجود رابطه کاری بین او و کارفرما نداشته باشد؛ اگر کارفرما بخواهد مدرک مورد قبول هیات حل اختلاف دیوان عدالت اداری داشته باشد، باید حقوق کارگران را از طریق بانک پرداخت کند و فیش بانکی داشته باشد.

6 ساعت کار در طول روز برای کارگران مشاغل سخت و زیان آور به طور کلی ساعات کاری که برای هر کارگر در قانون کار در نظر گرفته شده، روزی 8 ساعت است. اما در مورد کارهای سخت و زیان آور مثل کار با مواد شیمیایی که به مرور زمان ممکن است ضررهایی به جسم کارگر وارد کند، حداکثر ساعت کاری، 6 ساعت در طول روز است. علاوه بر کمتر بودن ساعات کاری، کارفرمایان باید مزایایی دیگر برای کارگران شاغل در این دسته از مشاغل در نظر بگیرند تا جبرانی برای سختی کارشان باشد.

یک نسخه از قرارداد کار را مطالبه کنید اگر به عنوان کارگر در کارگاه یا کارخانه ای فعالیت می کنید، بهتر است از کارفرمای خود بخواهید که یک نسخه از قرارداد کار را هم به شما بدهد تا اگر شرایط کار، از حداقل های تعریف شده در قرارداد پایین تر بود، مدرکی دردست شما برای شکایت وجود داشته باشد.

مدارکی که نشان می دهد همه حقوق خود را دریافت کرده اید، امضا نکنید بعضی ا ز کارفرمایان در همان آغاز کار، از کارگر امضاء و اثر انگشت می گیرند، مبنی براینکه کارگر تمام حق و حقوق خود را از کارفرما دریافت کرده است تا اگر روزی قصد احقاق حق خود را داشت، کارفرما برای رفع مسئولیت از خود، این مدرک را به دادگاه ارایه داده و خود را از مسئولیت در مقابل کارگر بری کند. نکته ای که کارگر در این زمان باید به آن توجه داشته باشد، این است که حاضر به امضای چنین مدرکی نشود یا اگر ناگزیر از امضاء است، حتماً در کنار امضای خود، تاریخ این موضوع را نیز درج کند.

هنگام دادن چک یا سفته به کارفرما به عنوان تعهد حسن انجام کار مراقب باشید، طبق قاعده شرعی اتلاف و طبق قانون مسئولیت مدنی، هر کس به دیگری ضرری وارد کند، مسئول جبران آن خواهد بود. بنابراین در مواردی که قرار است کارگر مسئولیتی را به عهده بگیرد که برای او  ایجاد مسئولیت کند مثل کار با دستگاه های خاص یا اینکه قرار است مسئولیت انبار یا خزانه شرکت را بر عهده بگیرد، کارفرما کارگر را ملزم می کند که چک یا سفته ای را با مبلغ مشخص، به عنوان وثیقه حسن انجام کار نزد او به امانت بگذارد. نکته قابل ذکر این است که باید در ذیل قرارداد جمله ای درج شود که این چک یا سفته به عنوان تعهد حسن انجام کار از فلانی، به عنوان امانت دریافت شده است.

اگر این موضوع در قرارداد هم ذکر نشود، بهتر است کارگر خود در برگه جداگانه ای به عنوان رسید، چنین عبارتی را نوشته و با امضای کارفرما نزد خود نگه دارد. اگر مدتی است که به عنوان کارگر مشغول کار هستید و در شروع کار، برگه ای را به عنوان تسویه حساب و دریافت کامل حق و حقوق امضاء کرده اید، بهتر است به هیات حل اختلاف ادارات کار مراجعه کنید و هر مدرکی را که مثبت وجود رابطه کاری بین شما و کارفرما باشد به این هیات تقدیم کنید تا بتوانند مورد شکایت شما را پیگیری کنند.

نکاتی برای کارفرمایان

کارفرمایان نیز در هنگام انعقاد قرارداد کار باید نکاتی را مورد توجه قرار دهند. برای اینکه کارگر احساس ضرر و زیان نکند، بهتر است کارفرما بعد از عقد قرارداد، طبق قانون، یک نسخه از قرارداد کار خود را به کارگر بدهد تا تمامی شرایط کار برای او محرز شود و بعدها نتواند ادعای حق و حقوقی بیشتر از موارد مندرج در قرارداد کند. اگر کارفرما هستید، از قراردادهای پیش فرضی که مورد تایید اداره کار هستند، استفاده کنید. این قراردادها کلی است و شما باید با توجه به شرایط خاص مربوط به کار خود، بندهایی را به آن اضافه یا از آن کم کنید. طبق رویه دیوان عدالت اداری، کارفرمایان موظفند حق و حقوق کارگر را فقط از طریق بانک پرداخت کنند. چرا که دیوان عدالت اداری تنها فیش بانکی را به عنوان مدرک اثبات کننده پرداخت می پذیرد. بنابراین اگر کارفرما هستید، دقت کنید که هیچ پرداختی را به صورت نقدی انجام ندهید چرا که اثبات آن در دیوان برایتان سخت خواهد بود و ممکن است کارگر مدرکی که مثبت وجود رابطه کاری بین شما و اوست، به هیات حل اختلاف ادارات کار ارایه دهد و ادعا کند که شما حق و حقوق او را پرداخت نکرده اید. در این صورت حتی اگر رسید دست نویس داشته باشید هم نمی توانید پرداخت های خود را ثابت کنید.

یکی از بهترین پیشنهادات برای اینکه حقوق خود را به عنوان یک کارگر یا کارفرما حفظ کنید، این است که در اداره کاریابی وزارت کار ثبت نام کنید و از آن طریق، کار یا کارگر پیدا کنید. همچنین شرایط لازم برای امضای قرارداد کار یا موضوعات حقوقی لازم در موارد مختلف را از مراکز مشاوره این ادارات به صورت دقیق و متناسب با مشکل خود سوال کنید.