یکی از مسائل مرتبط با موضوع حضانت، حق ملاقات والدین با اطفال است که در ماده ???? از قانون مدنی به آن اشاره شده است. در این ماده آمده در صورتی که به علت طلاق یا هر دلیل دیگری والدین طفل در یک منزل سکونت داشته باشند، هر یک از والدین که طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات فرزندش را دارد.

تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف میان والدین نیز با محکمه است. یکی از مسائل بسیار مهم هنگام تعیین زمان و مکان ملاقات، رعایت مصالح و شرایط روحی و جسمی طفل است، چرا که بارها دیده شده که زوجین که به دنبال حل مشکل خود هستند، با در نظر گرفتن مصالح و منافع خویش، مصالح طفل را فراموش می کنند. در حالی که مسائل مهمی باید در این باره مد نظر قرار گیرد.

رعایت سن کودک

هنگامی که طفل شیرخواره است و نیاز به شیر مادر دارد، باید ساعت ملاقات به نحوی تعیین شود که به کودک آسیب جسمانی وارد نشود و هنگامی که طفل در مهدکودک و یا در حال طی دوره آمادگی است، ساعت ملاقات او نباید لطمه ای به آموزش و تربیتش وارد کند. در مرحله ورود به دبستان و دوران آموزش کودک نیز ساعت ملاقات نباید موجب ایجاد اختلال در یادگیری او شود.

رعایت وضع جسمانی کودک

گاهی اطفال یا فرزندان مبتلا به بیماری هایی هستند که از ابتدای تولد دچار آن شده اند. یا ممکن است از نوعی معلولیت رنج ببرند، در این موارد نیز باید سعی شود ساعت و مکان ملاقات به تشدید بیماری و یا اختلال در روند درمان کودک نینجامد.

تغییر ساعت ملاقات در فصول مختلف سال

می توان با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی و آب و هوایی و تغییرات آن در فصول مختلف، ساعت ملاقات و یا محل آن را با شرایط منطبق کرد به نحوی که ساعت ملاقات در فصل زمستان نمی تواند با ساعت ملاقات در فصل تابستان یکسان باشد.

تعیین مکان ملاقات

یکی از مسائل مورد اختلاف میان والدین، محل ملاقات است. متأسفانه برخی از والدین به تعهدات خود مبنی بر تهیه مقدمات ملاقات عمل نمی کنند و به ناچار با دخالت انتظامی و توسل به قوای مجریه ملاقات صورت می گیرد.

برخی دادگاه ها نیز برای حل این مشکل، کلانتری را محل ملاقات قرار می دهند. در حالی که این اقدام به طفل آسیب روحی و روانی جدی وارد می کند و ترس و اضطراب ناشی از این ملاقات ها آرامش روحی او را در معرض خطرات جدی قرار می دهد.

این در حالی است که امروزه خلأ قانونی، وجود ابهام در قوانینی که ضمانت اجرای تخلف از انجام حق ملاقات را مشخص سازند نیز این موضوع را تشدید کرده اند. گروهی معتقدند قانون مجازات اسلامی منصرف از والدین است و نمی توان والدین متخلف را به این استناد مجازات کرد.

به عقیده آنان مجازات ممانعت از ملاقات کودک به موجب ماده ?? قانون حمایت خانواده برای هر بار تخلف پرداخت مبلغی از یک هزار تا ? هزار ریال است که در وضع فعلی بسیار ناچیز است. همچنین به موجب نظریه مشورتی شماره ? /????? مورخ ? اسفند ???? ماده واحده مربوط به حق حضانت سال ???? توسط ماده ??? قانون مجازات اسلامی فسخ نشده، هر یک در جای خود قابل اعمال هستند.

با بررسی در ماده واحده مربوط به حق حضانت روشن می شود که مجازات حبس با اجرای حکم برای متخلف تعیین شده است. با توجه به اصل تفسیر و محدوده قوانین جزایی که از نتایج اصل قانونی بودن جرایم مجازات است، در این ماده از ملاقات صحبتی نشده است.

بنابراین گروهی عقیده دارند که نمی توان شخصی را که مانع ملاقات می شود به استناد این ماده مجازات کرد. به همین خاطر باید در این باره چاره ای اندیشیده شود و خلأ قانونی یا تعارض اختلاف آرا از موارد قانونی مرتفع شود.

با تشکر از محمدرضا نوده فراهانی، قاضی دادگستری