هر برند یا علامت تجاری از طریق حصول اطمینان از حقوق انحصاری برای شناختن کالاها و خدمات یا اجازه دادن به دیگران مبنی بر استفاده از آن در صورت پرداخت مبلغ، صاحب اثر را محافظت می‌کند. مدت زمان این حفاظت متفاوت است ولی آرم تجاری قابلیت تمدید شدن نامحدود توسط پرداخت مبلغ مربوطه را دارد. محافظت آرم تجاری توسط مراجع قانونی که در اکثر نظام‌ها اجازه متوقف کردن تخلف در این زمینه را دارند، تأیید می‌شود.

هدف از ثبت علامت (ثبت برند، ثبت لوگو، ثبت آرم تجاری، ثبت اسم)

هر برند یا علامت تجاری از طریق حصول اطمینان از حقوق انحصاری برای شناختن کالاها و خدمات یا اجازه دادن به دیگران مبنی بر استفاده از آن در صورت پرداخت مبلغ، صاحب اثر را محافظت می‌کند. مدت زمان این حفاظت متفاوت است ولی آرم تجاری قابلیت تمدید شدن نامحدود توسط پرداخت مبلغ مربوطه را دارد. محافظت آرم تجاری توسط مراجع قانونی که در اکثر نظام‌ها اجازه متوقف کردن تخلف در این زمینه را دارند، تأیید می‌شود.

از دیدگاه وسیع‌تر، علائم تجاری با رسمیت بخشیدن و دادن سود اقتصادی به صاحبان آنها، در سطح جهانی سرمایه‌گذاری کرده و این ابتکار را ترویج می‌دهد. حفاظت علائم تجاری همچنین مانع تلاش‌های رقبای غیرمنصف، مثل متقلبان،‌ برای استفاده از علائم مشخص به منظور فروش محصولات و ارائه خدمات نامرغوب یا متفاوت می‌شوند. این نظام، آگاهی و امکان سرمایه‌گذاری جهت تولید و فروش کالاها و خدمات را در منصفانه‌ترین شرایط ممکن به مردم می‌دهد و از این راه تجارت بین‌المللی را تسهیل می‌کند.

علائم قابل ثبت

نشان تجاری می‌تواند یک یا ترکیبی از چند کلمه، حرف، عدد، نقاشی‌، سمبل‌، نقش‌های سه‌بعدی (شکل و بسته‌بندی کالاها)، علائم سمعی مثل موسیقی یا اصوات، رایحه‌ و یا رنگ‌هایی جهت معرفی ویژگی‌ها باشند.

به جز علائم تجاری که مشخص کننده منبع کالا یا خدمات هستند، چند دسته نشان دیگر نیز وجود دارد.

1-علائم اشتراکی: متعلق به اتحادیه‌هایی است که از آن نشان به منظور معرفی خود با یک سطح کیفی (یا سایر ملزومات آن اتحادیه) استفاده می‌کنند. مثلاً اتحادیه‌های که معرفی‌کننده حسابداران، مهندسان یا معماران هستند.

2-علائم تصدیق‌نامه‌ها با استانداردهای معین: این علائم برای نشان دادن قبولی داده می‌شوند، ولی محدود به هر گونه عضویتی نیستند. آنها را می‌توان به هر کس که تصدیق کند کالاهای مربوط مطابق استاندارد هستند، اعطا کرد. برای نمونه، گواهی‌نامه استاندارد کیفیت “ISO 2000” یک گواهی‌نامه شناخته شده در سطح جهانی است.

چگونگی ثبت علائم تجاری

برای ثبت یک آرم در دفتر ملی یا منطقه‌ای درخواست داده می‌شود که این تقاضا باید شامل فهرستی از کالاها و خدمات برگزیده آن نشان و بازسازی واضحی از آرم با تمام رنگ‌ها، طرح و نقش‌های سه بعدی باشد.

این علامت جهت حفاظت شدن تحت عنوان آرم تجاری یا هرگونه علامت دیگر باید واجد شرایط خاصی بوده که علاوه بر معرفی یک محصول مخصوص، متمایز از سایر علائم نیز باشد که مصرف‌کننده بتواند آن محصول را از سایر محصولات تشخیص بدهد.

ضمن اینکه نباید مصرف‌کننده را فریب داده یا به اشتباه بیندازد یا اینکه به قوانین و اخلاقیات بی‌حرمتی کند. و بالاخره، حقوق داده شده نباید مساوی یا حتی مشابه حقوق اعطاء شده به صاحب علامت دیگری باشد. با جست‌و‌جو و آزمایش توسط دفتر ملی یا مخالفت ثالثی که ادعای حقوق مساوی یا مشابه دارد می‌توان از این بابت اطمینان حاصل کرد.

گستره دامنه محافظت علائم تجاری

در تمامی کشورها، علائم تجاری ثبت و محافظت می‌شود. هر یک از دفاتر ملی یا ناحیه‌ای، ثبت علائم را که شامل اطلاعات کامل درخواست برای ثبت و تمدید است،‌ نگهداری می‌کنند، هر چند، نتایج چنین ثبتی محدود به کشور مربوطه (یا ثبت‌‌های ناحیه‌ای کشورهای مربوطه) باشد.

برای جلوگیری از ثبت جداگانه در دفتر هر کشور یا ناحیه‌، نظام بین‌المللی ثبت، WIPO ،  علائم را اجرا می‌کند. این نظام توسط دو عهدنامه اداره می‌شود:

توافق‌نامه مادرید، وابسته به ثبت بین‌المللی علائم و پروتکل  مادرید(موافقت‌نامه مادرید، شخص دارای اتصال توسط ملیت، مقر یا مؤسسه) با کشوری در ارتباط با یک یا هر دوی این عهدنامه‌ها می‌تواند براساس ثبت یا درخواست در دفتر آن کشور، ثبت بین‌المللی مؤثری در چند یا تمام کشورهای عضو اتحادیه مادرید بدست آورد.

علامت تجاری حقیقی، ثبت علامت تجاری به نام شخص و علامت تجاری حقوقی به ثبت علامت تجاری به نام شرکت، گفته می‌شود.

تفاوت بین علامت تجاری حقیقی و حقوقی تنها در مدارک مورد نیاز آن است. برای شخص حقیقی همه مدارک باید به نام شخص و مرتبط به طبقه و فعالیت مورد نظر باشد. برای مثال کسی که جواز کسب آن مربوط به مواد غذایی باشد نمی تواند علامت را در طبقه غیر از مواد غذایی ثبت کند.

برای شخص حقوقی تمام مدارک و مجوزها باید به نام شخصیت حقوقی یعنی شرکت باشد و طبقه مورد نظر برای ثبت باید در موضوع شرکت ذکر شده باشد. اگر طبقه مورد نظر در موضوع شرکت نباشد می‌تواند موضوع مورد نظر را به شرکت اضافه کند و بعد از آن برای ثبت برند اقدام نماید.

علائم تجاری ممنوع

انتخاب و ثبت علامت تجاری تابع شرایط خاصی است که در قوانین کشورهای مختلف با توجه به عرف جامعه، عفت عمومی، اخلاق حسنه، مصالح کشور و رعایت مسائل مذهبی و اخلاقی محدودیت‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است.

به موجب ماده ۵ قانون، ثبت علائم و اختراعات زیر ممنوع است:

علامت هلال احمر، نشان و آرم‌های دولت ایران

پرچم رسمی ایران با علامت مخصوص جمهوری اسلامی و شعار الله اکبر

پرچم‌های منتسب به دولت و کشور ایران و هر پرچم منع شده توسط دولت ایران

علامت تجاری موسسات رسمی مانند هلال احمر، صلیب سرخ، رجاء، همراه اول و نظایر آن

کلمات و یا عباراتی که موهوم انتساب به مقامات رسمی ایران باشد از قبیل دولتی، ایران و امثال آن‌ها

واژه‌های عام:

به عنوان مثال کلمه “رایانه” و یا ” کتاب” به تنهایی غیرقابل ثبت هستند، زیرا این کلمات واژه‌هایی عام برای کلیه محصولات با این نام هستند و نمی‌توان استفاده از این کلمات را انحصاری نمود.

واژه‌های توصیف کننده ( صفت‌ها)

این کلمات معمولا به منظور توصیف محصولات و اجناس به کار می‌روند. مثلا ثبت برند ” خوشمزه” برای انواع خوراکی به تنهایی و بدون پسوند قابل ثبت نخواهد بود، به دلیل اینکه کلمه خوشمزه می‌تواند توصیفی از تمام محصولات خوراکی محسوب گردد، بنابراین پذیرش انحصاری نمودن کلماتی چون “خوشمزه”، “شیرین” و … از جانب اداره مالکیت امری ناعادلانه در حق سایر تولید کنندگان محصولاتی با این توصیفات خواهد بود.

واژه‌های توصیفی و کیفی:

واژهایی چون «عالی»، «بلند»، «زیبا» و … به تنهایی مورد قبول واقع نخواهند شد. در صورت تمایل به استفاده از کلمات توصیفی مانند کلمات مذکور بایستی آنها را با کلمات و اسامی خاص دیگری به صورت بخشی از یک علامت و آرم خاص ترکیب نمود.

در این‌گونه موارد در خصوص بخش کلمه توصیفی حق استفاده انحصاری نخواهد بود و حق استفاده انحصاری تنها به ترکیب ثبت شده منحصر خواهد بود.

علائم گمراه کننده (فریب دهنده)

برخی از علائم و اسامی تجاری هستند که مصرف‌کننده را راجع به کیفیت محصول، ماهیت آن، مبدأ جغرافیایی و محل تولید محصول به اشتباه انداخته و فریب می‌دهند. به عنوان مثال ثبت علامت تجاری جهت عرضه انواع شیره خرما و انگور با تصویر زنبور عسل مردود خواهد شد، به دلیل اینکه درج چنین تصویری بر روی محصول شیره خرما و انگور موجب ایجاد تصور اشتباه و گمراهی مصرف کنندگان خواهد شد و خریداران ممکن است چنین محصولی را با تصور عسل خریداری نمایند.

علائم خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه:

به طور کلی کلمات و تصاویر نقض کننده موازین، هنجارهای اخلاقی، عرفی و مذهبی جامعه غیر قابل ثبت خواهند بود.

پرچم‌، نشان‌های سلطنتی، علائم رسمی دولتی و نشان‌ کشور و سازمان‌های بین المللی که نمونه‌ آنها به دفتر بین‌المللی سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo) اعلام شده به طور معمول قابل ثبت نیستند مگر اینکه مجوز مراجع صلاحیت دار بین المللی داشته باشند.

همچنین عین یا مشابه نشان نظامی‌، پرچم‌ یا سایر نشان‌های مملکتی، نام، نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان‌های بین دولتی یا سازمان‌هایی که تحت کنوانسیون‌های بین‌المللی تأسیس شده‌اند، حتی در صورتی که علامت موارد مذکور قسمتی از علامت و برند ارائه شده برای ثبت باشد. این علائم و برندها تنها در صورتی قابل ثبت خواهند بود که مقام صلاحیت‌دار کشور مربوط یا سازمان ذیربط اجازه استفاده از آن را صادر نمایند.

همچنین موارد زیر نیز قابل ثبت نخواهند بود:

در صورت تشابه زیاد علامت و برند دو موسسه به طوری که کالا و خدمات دو موسسه از هم قابل تمایز نباشند.

علامت یا نام تجاری‌ای که عینا یا به شکلی گمراه کننده مشابه یا ترجمه علامت یا نام تجاری برای همان نوع کالا، خدمات و طبقه، اما متعلق به موسسه یا فرد دیگری باشد.

عین علامتی که پیش از این به نام شخص یا شرکت دیگری ثبت شده باشد، و یا شخص دیگری قبلا تقاضای ثبت داده و تاریخ ثبت تقاضای آن فرد مقدم باشد و یا دارای حق تقدم ثبت باشد( علامت پیش از این متعلق به او بوده و از تاریخ انقضای آن بیش از 6 ماه نگذشته باشد.) درباره همان کالا یا خدمات و یا جهت کالا یا خدماتی که با مورد ثبت شده مشابهت داشته باشد و ثبت آن موجب اشتباه و گمراهی گردد.

طبقه بندی های علامت تجاری

مصنوعات نساجی

فلزات و مصنوعات فلزی

اسباب بازی و لوازم ورزش

صنایع و محصولات شیمیایی

مواد غذایی و محصولات کشاورزی

دستگاه و لوازم و آلات فنی و علمی و صنعتی

مصنوعات و اشیاء ساخته شده از مواد مختلف

سایر موارد

– چند نکته درمورد ثبت علامت تجاری و صنعتی٬ لوگو و آرم

برای ثبت علامت، گواهی صادر خواهد شد.

مدت اعتبار ثبت علامت برای هر بار ۱۰ سال است.

برای ثبت چند علامت تجاری باید به تعداد آنها اظهار نامه جداگانه داده شود.

اجازه استفاده از علامت تجاری ثبت شده به دیگران در ایران باید به ثبت برسد.

تغییرات مربوط به نشانی رسمیت نخواهد داشت مگر اینکه به ثبت رسیده باشد.

داشتن علامت تجاری اختیاری است مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد.

علامت تجاری قابل نقل و انتقال است و باید مطابق مقرارت قانون ثبت علایم و اختراعات ایران به ثبت برسد.

حق استعمال انحصاری علامت تجاری فقط برای کسانی محسوب می‌شود که علامت خود را به ثبت رسانده باشند.